เรื่องสุขภาพ

ฟันมีหน้าที่ช่วยเตรียมอาหารให้พร้อมสำหรับการย่อย โดยตัด และบดอาหารให้ละเอียดเพื่อเหมาะแก่การดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย ภายในฟันมีเซลล์ที่มีชีวิต เส้นประสาท และหลอดเลือด เราจึงต้องดูแลสุขภาพฟันให้ดี เพื่อป้องกันมิให้ฟันผุหรือร่วงหลุดไป

ส่วนต่าง  ๆ ของฟัน

ฟันแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ได้แต่

• ตัวฟัน (crown) เป็นส่วนที่โผล่พ้นเหลือกเราสามารถมองเห็นได้
• รากฟัน (root) เป็นส่นวที่ฝังอยู่ในกระดูกขากรรไกร ซึ่งอาจมี 1 รากหรือ 2 ราก หรือ 2 รากก็ได้
• คอฟัน (neck) เป็นส่วนที่เชื่อมระหว่างตัวฟันและรากฟัน

โครงสร้างฟัน

ชนิดของฟัน

ฟันผู้ใหญ่แบ่งออกเป็น 4 ชนิดโดยมีรูปร่างต่างกันไปตามหน้าที่

ฟันตัด (incisor) เป็นฟันหน้า มีลักษณะคมใช้สำหรับตัดหรือแทะอาหาร
ฟันเขี้ยว (canine หรือ cuspid) มีลักษณะคล้ายกรวยแหลม ใช้สำหรับฉีกอาหาร
ฟันกรามน้อย (premolar หรือ bicuspid) มีหน้าตัดแบนกว้าง ทื่อ ทำหน้าที่บดเคี้ยวอาหาร
ฟันกราม (molar) มีหน้าตัดกว้างกว่าฟันกรามน้อย ใช้บดเคี้ยวอาหารเช่นกัน

ฟันกรามซึ่ที่ 3 ซึ่งอยู่ในสุดของขากรรไกรเป็นฟันกรามซึ่สุดท้ายที่จะงอกขึ้นมาเมื่อคนเราอายุประมาณ 17-21 ปี เนื่องจากเป็นฟันที่งอกขึ้นมาเมื่อราโตเป็นผู้ใหญ่แล้ว บางครั้งจึงเรียกมันว่า ฟันแห่งสติปัญญา (wisdom teeth)

ฟัน 2 ชุด

ฟัน 1 ชุดเราเรียกว่า ชุดฟัน ตลอดชีวิตของคนเราจะมีฟัน 2 ชุด ชุดแรก เรียกว่า ฟันน้ำนม (deciduous teeth หรือ milk teeth หรือ baby teeth) มีทั้งหมด 20 ซี่ โดยเริ่มขึ้นตั้งแต่ อายุ 6 เดือน

ในช่วงระหว่าง 6-12 ขวบ ฟันน้ำนมจะเริ่มหลุด และมีฟันแท้ (permanent teeth) งอกขึ้นมาแทนที่ ซึ่งมีทั้งหมด 32 ซี่ แต่ในบางคนอาจงอกไม่ครบขาดไป 1-2 ซึ่

 

ฟันผุ

ในช่องปากของเราทุกคนจะมีเชื้อแบคทีเรียอาศัยอยู่เมื่อมีอาหารหวาน แบคทีเรีย จะแบ่งตัวอย่างรวดเร็วแล้วสร้างสารเหนียวเกาะติดอยู่บนผิวฟัน เรียกว่า พลัค เมื่อมีเศษอาหารติดตาาซอกฟัน แบคทีเรียจะใช้เป็นอาหารและสร้างกรดมาทำลายเนื้อฟันทำให้ปวดฟันและฟันผุ ดังนี้
 

1. อาหารหวานทำให้แบคทีเรีย เจริญเติบโตเกาะติดฟัน และสร้างกรดมาทำลายเคลือบฟัน
2. หากไม่ได้รับการแก้ไข กรดจะทำลายเคลือบฟันไปถึงเนื้อฟัน
3. เมื่อฟันผุลึกลงไปถึงโพรงฟันที่มีเส้นประสาทจึงเริ่มปวดฟัน
4. แบคทีเรียในปากเข้าไปในโพรงฟัน ทำให้รากฟันอักเสบ

ค้นพบด้วยตัวเอง

เราสามารถตรวจสอบคราบแบคทีเรียที่เกาะติดฟันได้โดยใช้ยาเม็ดย้อมคราบฟัน แปรงฟันให้สะอาด จากนั้นอมยาเม็ดย้อมคราบฟัน ทำตามวิธีการที่แนะนำบนฉลากหากแปรงฟันไม่สะอาดจะเห็นสีย้อมติดบนคราบพลัคหรือเศษอาหารบนฟัน
 

สุขภาพฟัน

แบคทีเรียในปากยังทำให้เกิดโรคเหงือกหรือเหงือกอักเสบอีกด้วย ซึ่งจะมีเลือดออกตามไรฟันง่าย หากลุกลามไปถึงเอ็ดยึดปริทันต์หรือกระดูกขากรรไกรจะทำให้ฟันโยกหรือหลุดง่าย

วิธีดูแลสุขภาพฟันที่ดีที่สุดคือ หมั่นแปรงฟันให้สะอาด วันละ 2 ครั้ง ยาสีฟันส่วนใหญ่มักจะมีสารฟลูออไรค์ผสมอยู่ด้วย สารนี้ช่วยป้องกันเคลือบฟัน เพิ่มแร่ธาตุให้เคลือบฟันและยับยั้งแบคทีเรียไม่ให้สร้างกรดจึงเป็นการสร้างความแข็งแรงให้แก่ฟัน

เกี่ยวข้องกัน ทันตกรรมบูรณะสำหรับประชาชนทั่วไป

เหล็กจัดฟันทำงานอย่างไร (และทำไมถึงใช้เวลานานนัก)
 

---

แปลโดย นายแพทย์อภิชัย ชัยดรุณ
ภาพ usborne quicklinks
 

---

Kirsteen Rogers & Corinne Henderson